Electric Motor | विद्युत मोटर

आम्ही डीसी मोटर्स, इंडक्शन मोटर्स, सिंक्रोनस मोटर्स आणि इतर विशेष प्रकारच्या मोटरसह विविध प्रकारचे इलेक्ट्रिक मोटर्सवर चर्चा करतो. आम्ही विद्युत मोटर्सचे कार्य सिद्धांत, वैशिष्ट्ये, वापर आणि चाचणी स्पष्ट करतो. ही श्रेणी इलेक्ट्रिक मोटरशी संबंधित सर्व गोष्टींबद्दल ज्ञान संग्रह

WORKING OF ELECTRIC MOTOR (मोटर ची कार्यपद्धत)

इलेक्ट्रिक मोटर हे एक उपकरण आहे जे विद्युत उर्जेमध्ये यांत्रिक ऊर्जा बदलते. मुख्यतः तीन प्रकारच्या इलेक्ट्रिक मोटर आहेत.

1) 3 PHASE AC MOTOR

2) DC MOTOR

3) SYNCHRONOUS MOTOR

हे सर्व मोटर्स कमीत कमी समान तत्त्वावर कार्य करतात. विद्युत मोटरचे काम प्रामुख्याने चुंबकीय क्षेत्राच्या संवादावर अवलंबून असते.

1) Working of Induction Motor

जेव्हा एखादा शॉर्ट सर्किटेड कंडक्टर फिरत्या चुंबकीय क्षेत्रात ठेवला जातो तेव्हा तो फिरत्या चुंबकीय क्षेत्राचादिशेनं फिरू लागतो , ह्या तत्वावर एसी मोटर कार्य करते आणि ह्या नियमाला Faraday’s law of electromagnetic  induction   म्हणतात.

PRODUCTION OF ROTETING MAGNETIC FIELD

थ्री फेज मोटरक्या स्टेटर मध्ये थ्री फेजसाठी वाएडिंग केलेली असते . हे वाएडिंग एकमेकांच्या 120 डिग्री इलेक्ट्रिकल स्टेटर मध्ये बस्वलेली असते , स्टेटर वाएडिंग ला थ्री फेजचा सप्लाय दिला असतं तिन्ही वाईडिंग भोवती चुंबकीय क्षेत्र निर्माण होते , या चुंबकीय क्षेत्राचा अकत्रित परिणाम म्हणजे फिरते चुंबकीय क्षेत्राची निर्मिती होय .

2) DC MOTOR ( डीसी मोटर )

डीसी मोटर ही इलेक्ट्रिक पॉवर ची मेकॅनिकल पॉवर मध्ये रूपांतर करते .

Working of  DC Motor

मोटर च्या फील्ड वाएडिंगला डीसी सप्ल्याय मिळाल्या नंतर फील्ड वाएडिंग च्या चुंबकीय क्षेत्रातकरंट करिंग कंडक्टर असतो म्हणजे आर्मीचर असतो , आणि तो सहज गत्त्या फिरेल अशी व्यवस्ता केलेली असते म्हणून अर्मेचार मधील कंडक्टर’ला  यात्रिक प्रेरणा मिळून तो चुंकीय क्षेत्रच्या फिरतो तेथून पुढे , जेव्हढे कंडक्टर एम येण ए ची जागा ओलांडून जातील त्या सर्व कंडक्टरमधून वाहणार्‍या करंट ची दिशा कम्युटेटरमुले बदलली जाते आणि त्या मुले आर्मीचर सतत फिरत राहतो आर्मीचार फिरल्या मुले त्याच्या बाहेरील शाप्टला आउटपुट यात्रिक शक्ति मिळते .

3) SYNCHRONOUS MOTOR ( सिंक्रोनस मोटर )

सिंक्रोनस मोटर म्हणजे जे यंत्र विद्रूत ऊर्जेचे यांत्रिक उरजेमद्धे म्हणजे स्थिर गतीने फिरणार्‍या यंत्रास अर्थात सिंक्रोनस स्पीड ने फिरणारे यंत्र होय. थोडक्यात सिंक्रोनस स्पीडने फिरते , अलटरनेटर ची आणि सिंक्रोनस मोटर ची रचना सारखीच असते , जर दोन अलटरनेटर समांतर जोडणी करून सुरू केले  आणि पहिल्या अलटरनेटर चा प्राइम मुवर बंद करून त्याची यांत्रिक शक्ति बंद केल्यास , दूसरा अलटरनेटर मोटर म्हणून फिरत राहील आणि या मोटरला सिंक्रोनस मोटर म्हणतात .

WORKING ( कार्यपद्धत)

सिंक्रोनस मोटर चालू कराची असेल तरप्रथम मोटरच्या सिंक्रोनस स्पीड एतक्या स्पीड ने मोटर फिरवावी लागते त्याचवेळी स्टेटर ल थ्री फेज सप्लाय व रोटर ल डीसी सप्लाय दिला जातो , स्टेटर च्या थ्री फेज सप्लाय मुले स्टेटरमध्ये रोटेटिंग मागनेटिंग फील्ड तयार होते . रोटर सुद्धा सिंक्रोनस स्पीडणे फिर्वल्याने रोटरमध्ये बदलणारे पोळ तयार होतात.

यामुळे अका शंनाला स्टेटरच आणि रोटरचा भिन्न पोळ समोरासमोर येऊन मागनेटिक लोकिंग होते व रोटर सिंक्रोनस स्पीड ने फिरू लागतो , रोटर स्पीड आणि स्टेटोर स्पीड यामध्ये थोडा जरी फरक पडला तरी रोटर फियारायचा थांबतो . यावरून असे लक्षात येते की , सिंक्रोनस मोटर च रोटर सिंक्रोनस स्पीड ने फिरतो नाही तर नाही .